‘Pleurt toch op met je rendementsdenken!’. Met deze typisch Rotterdamse uiting op een spandoek lieten de studenten van de Erasmus Universiteit weten dat ze het met hun Amsterdamse collega’s eens zijn. In het universitaire leven valt niet alles in cijferlijsten of economisch nut te vangen. Het wordt tijd voor een koerswijziging en studenten willen hier graag zelf in gehoord worden. Gelijk hebben ze.
Rendementsdenken. Iedereen heeft wel een idee wat dit inhoudt, maar wat betekent het eigenlijk officieel? Een zoektocht in de digitale woordenboeken levert niks op. Woordenboek.org, het digitale Nederlandse Woordenboek, zegt hierover: ‘heeft geen uitgebreide woordinformatie en komt niet voor in de woorden die zijn goedgekeurd door de Taalunie’. Tja, als er dan geen officiële betekenis voor is mag iedereen er dus zijn eigen invulling aan geven.
Bij rendementsdenken denk ik als eerste aan input en output. Input is geld, output is resultaat. Dan denk ik aan competitie. Wie kan er voor het minste geld zorgen voor het grootste resultaat? En dan kom ik al snel op aanbesteding. Want aanbestedingen zijn niet meer dan één grote wedstrijd in het economisch gunstig wegzetten van werk. Wie kan deze klus klaren tegen zo weinig mogelijk kosten? Helaas is ook de overheid is op dit wedstrijdveld een hele grote speler. Niet alleen de universiteiten hebben last van rendementsdenken, bijna alle overheidsgerelateerde werksoorten hebben er last van.
Het rendementsdenken en het daaraan gerelateerde aanbesteden bestaan al langer dan vandaag, ook in de gemeente Rotterdam. Mijn eerste kennismaking dateert van een jaar of zes geleden. Toen werd het taal- en inburgeringsonderwijs aanbesteed. Ooverbruggen won de wedstrijd en mocht aan de slag. Maar ze hadden zulke mooie beloften gedaan en beweerden dat zo goedkoop te kunnen doen dat ze keihard over hun eigen verhaal gestruikeld zijn. Want denken in cijfertjes is een ding, een organisatie opzetten met echte mensen die jouw plaatje moeten invullen is een heel andere realiteit. Na enkele jaren was Ooverbruggen failliet. Ondanks deze mislukking, die de gemeente Rotterdam veel geld heeft gekost, ging het hierna hard met de aanbestedingen. Welzijnswerk, opbouwwerk, maatschappelijk werk, zorg, alles ging onder de meetlat van het rendementsdenken. Voor de mensen die dit werk nog mogen (of moeten?) uitvoeren, is deze manier van werken heel lastig. Je werkt met mensen maar moet denken in getallen, in termen van output en van economisch nut. Volgens mij is dit op den duur niet houdbaar en is ook in deze sectoren een koerswijziging welkom.
Behalve voor welzijn en onderwijs is de gemeente Rotterdam verantwoordelijk voor het fysieke onderhoud van de stad. Ik vermoed dat grote klussen op dit gebied ook door middel van aanbestedingen uitgevoerd worden. En ook hier loopt de uitvoering niet altijd zo als op papier bedacht is. In mijn straatje zijn ze in september begonnen met het vernieuwen van de riolen en de bestrating. Volgens de gemeente zou het werk beginnen in september en in december klaar zijn. Het is inmiddels maart en het einde is nu toch echt in zicht. Een overschrijding van ruim twee maanden. Economisch niet zo gunstig lijkt me, het rendement is vast niet gehaald. Maar de aannemers en de uitvoerders lijken er weinig last van te hebben. Zij werken stug en vrolijk verder en denken vast op hun manier ‘pleurt op met je rendementsdenken!’
Deze tekst verscheen ook op Riorotterdam.nl